Bölüm 68 İtirazı (Section 68 Challenge) Nedir?
İngiltere’de 1996 tarihli Tahkim Yasası’nın (Arbitration Act 1996) 68. bölümü, tahkim kararlarına karşı mahkemeye itiraz edilmesine olanak tanıyan, ancak son derece sınırlı bir müdahale alanı sunan bir hükümdür. Bölüm 68 altında, tahkim sürecinde ciddi bir usulsüzlük (serious irregularity) olduğu iddiasıyla hakem kararına itiraz edilebilir. Ancak, bu tür itirazların başarılı olabilmesi için oldukça yüksek bir eşik vardır.
Bölüm 68’in Temel Unsurları
1. Ciddi Usulsüzlük (Serious Irregularity)
• İtirazın başarılı olabilmesi için tahkim sürecinin veya hakem kararının ciddi bir usulsüzlükten etkilenmiş olmasıgerekir.
• Usulsüzlük, taraflardan birine önemli ölçüde adaletsizlik yaratmış veya yaratma potansiyeli taşımalıdır.
• “Ciddi usulsüzlük” örnekleri, Bölüm 68(2) kapsamında dokuz kategoriye ayrılmıştır.
2. Bölüm 68(2)’de Sayılan Ciddi Usulsüzlükler
İngiltere Tahkim Yasası’nın 68(2) maddesi, ciddi usulsüzlük teşkil edebilecek dokuz durumu belirler:
• (a) Hakem heyetinin yetkisini aşması
• (b) Usulüne uygun olarak bilgilendirilmeyen bir tarafın adil bir duruşma hakkından mahrum bırakılması
• (c) Bağımsızlık veya tarafsızlık ihlali
• (d) Hakem heyetinin kendisine sunulan tüm konuları ele almaması (Republic of Kazakhstan v WWM davasında olduğu gibi)
• (e) Kararın yeterli gerekçelendirilmemesi veya tarafların taleplerinin değerlendirilmemesi
• (f) Karar üzerinde etkili olan ciddi bir usul hatası yapılması
• (g) Karar metninde tahrifat, hata veya tutarsızlık bulunması
• (h) Usulsüzlük nedeniyle adil olmayan bir yargılama yapılması
• (i) Diğer ciddi usulsüzlük türleri
3. Mahkemeye Yapılan Başvurunun Sonucu
• Eğer mahkeme ciddi usulsüzlük yapıldığına ve bunun taraflardan birine önemli ölçüde adaletsizlik yarattığınakarar verirse, hakem kararını iptal edebilir, düzeltebilir veya yeniden değerlendirilmek üzere hakem heyetine geri gönderebilir.
Bölüm 68 İtirazı Neden Çok Ender Başarılı Olur?
1. İngiltere’de Mahkemelerin Tahkime Müdahale Konusundaki Katı Tutumu
• İngiliz mahkemeleri, tahkimi destekleyen ve müdahaleyi son çare olarak gören bir yaklaşım benimsemektedir.
• Mahkemeler, hakem kararının içeriğine müdahale etmek yerine, yalnızca usuli adaletin sağlanıp sağlanmadığını denetler.
2. Mahkemelerin Müdahale Eşiğinin Çok Yüksek Olması
• Bir tarafın hakem kararını beğenmemesi, mahkemeye başvurması için yeterli değildir.
• İtirazın başarılı olabilmesi için, usulsüzlüğün “ciddi” düzeyde olması ve önemli adaletsizlik yaratmış olması gerekir.
3. Bölüm 68 İtirazlarının Büyük Çoğunluğu Başarısız Olur
• İstatistiklere göre, İngiltere Ticaret Mahkemesi’ne yapılan Bölüm 68 itirazlarının %90’ından fazlası reddedilmektedir.
• Başarı oranının düşük olmasının nedeni, mahkemelerin hakem kararlarına büyük saygı göstermesi ve sadece açık bir adaletsizlik olduğunda müdahale etmesidir.
Republic of Kazakhstan v World Wide Minerals Ltd Davasında Bölüm 68(2)(d) Uygulaması
Bu davada Kazakistan, hakem heyetinin temel bir argümanı (“Karşı-Olgusal Senaryo”) ele almadığını belirterek Bölüm 68(2)(d) kapsamında itiraz etti. Mahkeme, bu itirazı kabul ederek hakem kararının ciddi bir usulsüzlük içerdiğine hükmetti.
Bölüm 68(2)(d), hakem heyetinin kendisine sunulan tüm konuları ele almamasını ciddi usulsüzlük olarak değerlendirmektedir. Mahkeme, Kazakistan’ın sunduğu temel argümanın hakem heyeti tarafından tamamen göz ardı edildiğini belirlediği için itirazı başarılı buldu.
Bölüm 68 ve Bölüm 69 Arasındaki Fark
İngiltere Tahkim Yasası’nın Bölüm 69 maddesi de hakem kararlarına itiraz imkanı tanır, ancak temelde hukuki hatalara dayanır.
• Bölüm 68, usuli hatalar ve adil yargılama ilkelerinin ihlaline dayanır.
• Bölüm 69, hukuki hata iddiasına dayanır ancak ancak taraflar tahkim sözleşmesiyle bu yolu açık bırakmışsa mümkündür.
Çoğu tahkim sözleşmesi Bölüm 69 kapsamında itiraz hakkını sınırlandırdığı için, itirazlar genellikle yalnızca Bölüm 68 kapsamında yapılmaktadır.
Sonuç:
• Bölüm 68 itirazı, İngiltere’de tahkim kararlarına karşı en önemli ancak en zor itiraz yollarından biridir.
• Mahkemeler, tahkim kararlarına müdahaleyi son derece sınırlı tutar ve yalnızca ciddi usulsüzlük ve önemli adaletsizlik durumlarında müdahale eder.
• Bölüm 68(2)(d) kapsamında yapılan itirazlar, hakem heyetinin kritik meseleleri ele almadığı durumlarda başarılı olabilir.
• Bölüm 68 itirazlarının çoğu başarısız olmasına rağmen, Kazakistan-World Wide Minerals davasında olduğu gibi nadiren başarılı örnekler görülebilir.
Bu nedenle, Bölüm 68’e dayalı bir itiraz yapmadan önce, iddia edilen usulsüzlüğün gerçekten ciddi bir adaletsizlik yaratıp yaratmadığı dikkatlice değerlendirilmelidir.