SIAC 2025 Kuralları: Ex Parte Geçici Tedbir ve Doğal Adalet

SIAC Kuralları

Ex parte geçici tedbir – yani diğer taraf(lar) dinlenmeden bir tarafa verilen geçici tedbir – uluslararası tahkimde tartışmalı olmaya devam etmektedir. Çoğu yargı alanında iç mahkeme süreçlerinde tanınmış olmasına, ayrıca UNCITRAL Uluslararası Ticari Tahkim Model Kanunu’nun (“Model Kanun”) 17B–17D maddelerinde düzenlenmiş olmasına rağmen, doğal adalet ile uyumluluğu sıklıkla tartışılmaktadır. Ancak ex parte geçici tedbir gerçekten doğal adaleti ihlal eder mi? Özellikle hızın en yüksek önem taşıdığı acil tahkimlerde, bu mekanizma dikkatle düzenlenirse, adaleti baltalamak yerine güçlendirebilir mi? Bu bağlamda, Singapur Uluslararası Tahkim Merkezi (“SIAC”) ileriye dönük bir tutum sergilemektedir. 1 Ocak 2025’ten itibaren yürürlükte olan SIAC Kuralları 2025 (Ek 1, 25 ila 34. paragraflar), tarafların acil bir hakemden ex parte esasına dayalı olarak koruyucu ön karar (“PPOs”) talep etmesine izin vermektedir.

Bu yazı öncelikle ex parte geçici tedbirin gerçekten doğal adaleti ihlal edip etmediğini incelemekte ve uygun güvencelerle bunun gerekli olmadığını savunmaktadır. Ardından, SIAC Kuralları 2025’teki PPO hükümlerine yönelerek tahkim kurumlarının doğal adalet ile uyumlu ex parte tedbirleri nasıl sağlayabileceğini araştırmaktadır. Uygun şekilde uygulandığında, acil ex parte tedbirlerin getirilmesi tahkimin uyuşmazlık çözümünde bir “tek duraklı merkez” olarak işlemesini sağlamak açısından önemlidir.

Ex Parte Geçici Tedbir ve Doğal Adalet: Bir Çelişki mi?

Soh Beng Tee & Co Pte Ltd v Fairmount Development Pte Ltd [2007] SGCA 28, [43] kararında, Singapur Temyiz Mahkemesi doğal adalet kavramını iki temel ilkeye dayalı olarak onaylamıştır: audi alteram partem (diğer tarafın da dinlenmesi) ve nemo judex in causa sua (kimse kendi davasında hâkim olmamalıdır). Bu, ayrıca Model Kanun’un 18. maddesinde de yansıtılmaktadır; burada “tarafların eşit muamele göreceği ve her birine davalarını sunma konusunda tam fırsat verileceği” öngörülmektedir.

İlk bakışta ex parte geçici tedbir, audi alteram partem kuralı ile çatışıyor gibi görünmektedir; çünkü davalı, tedbirden yalnızca verildikten sonra haberdar olmakta, bu da onlara yanıt verme şansını reddediyor gibi görünmektedir. Bu algılanan çatışma, bazı tahkim kurumlarının acil tahkimlerde ex parte tedbire açıkça yer vermekten kaçınmasına neden olmuş olabilir. Örneğin, 2021 Uluslararası Ticaret Odası (“ICC”) Tahkim Kuralları Ek V’te yer alan Acil Hakem Kuralları’nın 2(3). maddesi uyarınca, ICC Sekreterliği acil hakem atandığında taraflara bildirimde bulunacaktır; böylece ex parte kararları fiilen dışlamaktadır. Bununla birlikte bu durum, geçici tedbir verilmeden önce karşı tarafa önceden bildirim yapılmasını bir ön koşul olarak gören kurumsal kural tasarımından kaynaklanmaktadır. Ex parte geçici tedbir ile doğal adalet arasında doğuştan gelen bir uyumsuzluktan kaynaklanmamaktadır.

Eğer kurumsal kurallar ex parte geçici tedbire izin veriyor, diğer taraf da hemen ardından bilgilendiriliyor ve kısa sürede dinlenme fırsatı veriliyorsa, bu tedbirler doğal adaleti zorunlu olarak ihlal etmez. Davalı tedbir verilmeden önce dinlenmiyor olsa da, bu “dinlenme hakkının inkârı” anlamına gelmez. Değişen tek şey, davalının ne zaman dinleneceğidir, dinlenip dinlenmeyeceği değil. Kritik olarak, hakem, her iki taraf da görüşlerini sunduktan ve adil bir şekilde dinlendikten sonra kararı değiştirme veya iptal etme yetkisine sahiptir. Tarafların her biri hâlâ söz hakkına sahiptir, yalnızca aynı anda değil. Özellikle acil tahkim bağlamında, acil tedbirler çoğunlukla davalıya önceden haber verilmesinin tedbirin amacını boşa çıkarabileceği olağanüstü aciliyet durumlarında talep edilmektedir. Bu nedenle, dikkatle düzenlenen bir ex parte mekanizma, adalet ve hakkaniyet çıkarlarını baltalamak yerine koruyabilir.

Tahkim Kurallarında Ex Parte Geçici Tedbirin Uygulanması: SIAC Kuralları 2025 Bir Model Olarak

Yazarın görüşüne göre, ex parte geçici tedbir, sağlam usuli güvencelerle desteklendiği sürece adaletten ödün vermek zorunda değildir. Ancak bu güvenceler tam olarak nasıl görünmelidir? İşte burada SIAC Kuralları 2025 devreye giriyor. Onların ex parte geçici tedbire yaklaşımının temel özellikleri aşağıda özetlenmiştir.

Bir Opt-Out Hükmü

2025 SIAC Kuralları, “taraflar aksini kararlaştırmadıkça” ifadesiyle bir opt-out hükmü içermektedir. Bu, tarafların PPO mekanizmasının uygulanmasını hariç tutmalarına olanak tanır ve taraf özerkliğinin bir ölçüde korunmasını sağlar.

Sıkı Zaman Çizelgeleri

SIAC Kuralları 2025 kapsamında ex parte geçici tedbirin verilmesi için zaman çizelgesi sıkı ve etkilidir. SIAC Tahkim Mahkemesi Başkanı başvuruyu kabul ederse, bir acil hakem 24 saat içinde atanmalı ve acil hakem atanmasından itibaren 24 saat içinde karar vermelidir. Başvuran, kararı 12 saat içinde tüm taraflara bildirmek zorundadır; aksi takdirde PPO üç gün içinde sona erer. Her hâlükârda PPO, çıkarılmasından 14 gün sonra sona erer; aksi halde yenilenmelidir. Bu mekanizma, karşı tarafın derhal bilgilendirilmesini sağlar ve başvuranın uyumsuzluğu için otomatik sona erme yaptırımı getirir.

Zamanında Dinlenme Hakkı

SIAC Kuralları 2025, davalının “mümkün olan en erken zamanda” dinlenmesine fırsat verilmesini ve PPO’ya yönelik herhangi bir itirazın acil hakem tarafından derhâl karara bağlanmasını zorunlu kılar. Her iki taraf da görüşlerini sunduğunda, acil hakem ilk PPO’yu benimseyen, değiştiren veya yerine geçen bir karar veya hüküm verebilir. PPO’lar ayrıca tahkim heyeti oluşturulduğunda yeniden değerlendirmeye tabidir. Elbette, eğer PPO’daki tedbir nihai hükümde korunursa, bağlayıcı olacak ve temyize, incelemeye veya başka bir başvuruya tabi olmayacaktır.

İyileştirme Alanı Var mı?

SIAC Kuralları 2025, usuli adaleti zedelemeden ex parte geçici tedbire izin verse de, iyileştirme alanı mevcuttur.

Yukarıda açıklandığı gibi, SIAC Kuralları 2025’teki PPO hükümleri “opt-out” esasına dayanmaktadır. Pratikte tarafların tahkim klozları sıklıkla “tahkim o tarihte yürürlükte olan SIAC Kurallarına göre yapılacaktır” şeklinde ifadeler içermektedir. SIAC Kuralları 2025’in 1.1 ve 1.5. kurallarıyla birlikte, 1 Ocak 2025’ten sonra başlatılan herhangi bir tahkim, PPO rejimi dâhil olmak üzere SIAC 2025 Kurallarına tabi olacaktır. Bu, tarafların sözleşmeyi imzaladıkları anda PPO rejiminin uygulanacağını bilmedikleri ve dolayısıyla rejimi hariç tutma fırsatına sahip olmadıkları gerçeğine rağmen geçerlidir. Bu sorun bu yazıda daha ayrıntılı ele alınmaktadır.

Yazarın görüşüne göre, taraf özerkliği PPO rejiminin uygulanmasına yönelik geçiş hükümleriyle daha iyi korunabilirdi. Özellikle, tahkim anlaşmasının 1 Ocak 2025 veya sonrasında yapılması halinde, PPO mekanizması varsayılan olarak uygulanmalı, tarafların açıkça opt-out yapması şartına bağlı olmalıydı. Buna karşılık, 1 Ocak 2025’ten önce yapılan tahkim anlaşmaları için PPO mekanizması yalnızca tarafların açıkça opt-in yapması halinde uygulanmalıydı; çünkü 2016 SIAC Kurallarında tamamen bulunmayan bir PPO rejimine tarafların bağlı olmayı amaçladıklarını varsaymak haksız olurdu. Bu yaklaşım, taraf özerkliğini daha iyi korurken aynı zamanda yeni PPO mekanizmasının benimsenmesini teşvik ederdi.

Usuli adaleti daha da korumak için, yazar ayrıca PPO hükümlerinin ortak hukuk yargı alanlarında medeni davalarda var olan “full and frank disclosure” (tam ve dürüst açıklama) yükümlülüğünü içerebileceğini önermektedir. Bu yükümlülük kapsamında, başvuran, kendi aleyhine olanlar dâhil tüm önemli olguları mahkemeye açıklamak zorundadır. General Dynamics United Kingdom Ltd v State of Libya [2022] EWHC 501 (Comm), [23]-[26] davasında da gösterildiği gibi, bu yükümlülük, mahkemenin karar vermeden önce her iki tarafı dinleme olağan uygulamasından sapmasının zorunlu sonucu olarak görülür ve yargı sürecinin bütünlüğünü korur. Medeni hukuk yargı alanlarında sağlam biçimde yerleşmemiş olsa da, uluslararası tahkimde – ki burada her iki gelenekten gelen taraflar sıkça bir araya gelir – bu yükümlülüğün benimsenmesi memnuniyetle karşılanmalıdır. Bu, adaleti güçlendirecek ve hakemlere ex parte başvurularda daha kapsamlı bir bakış açısı sağlayacaktır; başvuranın tek bilgi kaynağı olduğu bir aşamada. Acil tahkimlerde ex parte geçici tedbir başvuruları bağlamında, bu yükümlülük başvurunun yapılmasıyla doğmalı ve karşı tarafın yanıt verme fırsatı bulmasına kadar devam etmelidir.

Sonuç

Ex parte geçici tedbir, uzun zamandır aciliyet ile usuli adaletin kesiştiği noktada durmaktadır. Ancak, açık kurumsal kurallar çerçevesinde ve güvencelerle desteklendiğinde, bu tür tedbirler doğal adaleti baltalamak yerine güçlendirecektir. SIAC’ın hükümleri, acil durumlarda dahi adaletten vazgeçilmemesi gerektiğini gösteren ikna edici, ancak kusursuz olmayan bir model sunmaktadır. Ex parte geçici tedbir prosedürlerinin dâhil edilmesi, tahkimi bir “tek duraklı uyuşmazlık çözüm merkezi” olarak güçlendirmekte ve onu dava yoluna cazip bir alternatif olarak kalmaya devam ettirmektedir.

Xuanxuan Liu tarafından yazılan yazının çevirisidir. 23 Eylül 2025

Makale, uluslararası tahkimde ex parte (karşı taraf dinlenmeden verilen) geçici koruma tedbirlerinin doğal adalet (natural justice) ile uyumunu tartışıyor. Bu tür tedbirler mahkemelerde ve UNCITRAL Model Kanun’da (md. 17B–17D) tanınsa da, tahkimde uygulanabilirliği tartışmalı. Özellikle acil tahkimlerde hızın önemi düşünüldüğünde, bu mekanizmanın adaleti zedelemek yerine güçlendirebileceği savunuluyor. 1 Ocak 2025’te yürürlüğe giren SIAC Rules 2025 (özellikle Ek 1, md. 25–34) bu konuda örnek bir düzenleme getiriyor.

Ex Parte Tedbirler ve Doğal Adalet Çelişkisi ?

Doğal adaletin iki temel ilkesi vardır:
1. Audi alteram partem → “Karşı taraf dinlenmeden karar verilmez.”
2. Nemo judex in causa sua → “Kimse kendi davasında hâkim olamaz.”
İlk bakışta ex parte tedbirler, karşı tarafın önceden dinlenmemesi nedeniyle audi alteram partem ilkesine aykırı görünür.
Örneğin ICC 2021 Kuralları, acil durum hakeminde ex parte tedbire yer vermez.
Ancak yazar, bunun mutlak bir çelişki olmadığını, sadece kurumların tercihine bağlı olduğunu söylüyor.
Eğer kurallar, kararın verilmesinden hemen sonra karşı tarafın bilgilendirilmesini ve kısa sürede görüşünü sunmasını öngörüyorsa; adaletin ihlalinden değil, sadece **“ne zaman dinlendiği”**nin değişmesinden bahsedilebilir.
Acil durumlarda, karşı tarafa önceden haber verilmesi tedbirin amacını boşa çıkarabileceği için ex parte usul, aslında adaletin korunmasına da hizmet edebilir.

SIAC Rules 2025’in Getirdiği Model

Yazar, ex parte tedbirlerin güçlü usuli güvencelerle uygulanabileceğini savunuyor. SIAC 2025 Kuralları bunun için örnek bir model:

Opt-Out Mekanizması
- Kurallar “aksini taraflar kararlaştırmadıkça” ifadesiyle esneklik tanıyor. Taraflar isterlerse bu mekanizmayı dışlayabiliyor.
Katı Zaman Sınırlamaları
- SIAC Başkanı başvuruyu kabul ederse:
  - Acil hakem 24 saat içinde atanır.
  - Hakem, atandıktan sonra 24 saat içinde karar verir.
- Başvuru sahibi, kararı 12 saat içinde diğer tarafa bildirmezse tedbir 3 gün içinde sona erer.
- Her hâlükârda tedbir, 14 gün içinde ya sona erer ya da yenilenir.
- Böylece hız, şeffaflık ve denetim sağlanır.
Karşı Tarafın Dinlenme Hakkı
- Karşı taraf en kısa sürede dinlenir.
- İtirazları acil hakem hızlıca değerlendirir.
- Hakem, taraflar dinlendikten sonra tedbiri değiştirebilir veya kaldırabilir.
- Ayrıca, asıl tahkim heyeti kurulduğunda tedbiri yeniden gözden geçirebilir.

Eleştiriler ve İyileştirme Önerileri

Geçiş hükümleri eksikliği:
- 2025’ten sonra açılan tüm davalara otomatik uygulanıyor.
- Ancak taraflar sözleşmeyi önceki yıllarda yapmış olabilir ve bu mekanizmayı hiç öngörmemiştir.
- Bu durumda, önceki sözleşmelerde sadece taraflar açıkça kabul ederse uygulanması daha adil olurdu.
“Full and frank disclosure” (tam ve dürüst açıklama) yükümlülüğü:
- Ortak hukuk sistemlerinde, ex parte başvurularda başvuran taraf kendi aleyhine olan bilgiler dâhil tüm önemli olguları mahkemeye sunmak zorundadır.
- Bu yükümlülük tahkimde de kabul edilirse, hakem tek taraflı bilgiye dayanmak zorunda kalmaz, süreç daha adil olur.

Sonuç

Ex parte geçici tedbirler, hız ve adalet arasında dengeyi zorlayan bir alan olsa da; uygun güvencelerle doğal adalete aykırı değildir.
SIAC Rules 2025, bu konuda geleceğe dönük ama mükemmel olmayan bir model sunuyor.
Bu düzenleme, tahkimi “tek duraklı çözüm merkezi” (one-stop shop) haline getirerek dava yerine tercih edilebilirliğini artırıyor.

📌 Özetin kilit noktaları:

Ex parte tedbirler doğal adalete mutlak aykırı değil, zamanlama sorunu var.
SIAC 2025 → opt-out, sıkı süreler, karşı tarafın hızlıca dinlenmesi.
Eksik yanlar: geçiş hükümleri yok, “tam ve dürüst açıklama” yükümlülüğü getirilmeli.
Sonuç: adalet korunabilir, tahkim daha cazip hale gelir.

Hukuki Terimler ve Kavramlar Sözlüğü

English Term	Türkçe Karşılık	Türkçe Anlam	English Meaning	Usage Example
Ex parte	Ex parte (tek taraflı)	Karşı taraf dinlenmeden yapılan işlem/karar	Action/order by one party without notifying or hearing the other	The court granted an ex parte injunction to freeze the assets.
Interim relief	Geçici tedbir	Davanın sonucunu beklemeden geçici koruma sağlayan önlem	Temporary measure to preserve rights pending final decision	The claimant applied for interim relief to prevent asset disposal.
Emergency arbitration	Acil tahkim	Acil durumlarda hızlı tedbir kararı alınmasını sağlayan prosedür	Fast-track arbitration for urgent interim measures	Emergency arbitration was sought to stop construction works.
Natural justice	Doğal adalet	Usul güvencelerine dayalı adil yargılama ilkesi	Fundamental procedural fairness principles	Natural justice requires that both sides must be heard.
Audi alteram partem (Lat.)	Audi alteram partem	“Diğer tarafı da dinle” ilkesi	No one should be judged without a fair hearing	Audi alteram partem is a cornerstone of natural justice.
Nemo judex in causa sua (Lat.)	Nemo judex in causa sua	“Kimse kendi davasında hâkim olamaz”	No one should be a judge in their own case	Conflict of interest violates nemo judex in causa sua.
Procedural fairness	Usuli adalet	Yargılama sürecinde taraflara adil davranılması	Fair and impartial procedures in adjudication	Procedural fairness includes equal treatment of the parties.
Protective Preliminary Orders (PPOs)	Koruyucu ön kararlar	Uyuşmazlık çözülene kadar tarafları koruyan ön tedbirler	Interim orders to protect parties before full hearing	The tribunal issued a PPO preventing asset transfer.
Opt-out provision	Opt-out hükmü	Mekanizmayı dışarıda bırakma imkânı	Clause allowing parties to exclude a rule’s application	Parties may use the opt-out provision to avoid PPOs.
Opt-in provision	Opt-in hükmü	Açık kabul ile mekanizmaya dâhil olma	Clause requiring express consent to apply a rule	The PPO regime applies only if the parties opt in.
Strict timelines	Sıkı zaman çizelgeleri	Tedbirlerin hızlı verilmesini sağlayan katı süre kuralları	Rigid deadlines to ensure urgent relief	Strict timelines oblige arbitrators to decide within 24 hours.
Right to be heard	Dinlenilme hakkı	Tarafın görüşünü sunabilme hakkı	Fundamental right to present one’s case	Every party has the right to be heard before a decision.
One-stop shop	Tek duraklı çözüm merkezi	Tüm uyuşmazlık çözüm yollarının aynı yerde sağlanması	Centralised mechanism for dispute resolution	Arbitration aims to be a one-stop shop for parties.
Party autonomy	Taraf özerkliği	Tarafların tahkimde kuralları belirleme özgürlüğü	Freedom of parties to shape arbitration procedure	Party autonomy is a fundamental principle in arbitration.
Transitional provisions	Geçiş hükümleri	Yeni kuralın geçmiş ve geleceğe uygulanma usulü	Rules on applying new laws to existing cases	Transitional provisions clarified PPO applicability.
Full and frank disclosure	Tam ve dürüst açıklama	Aleyhe olanlar dâhil tüm önemli olguları sunma yükümlülüğü	Duty to disclose all material facts, favourable or not	The applicant failed to provide full and frank disclosure.
Binding award	Bağlayıcı karar	Temyize kapalı nihai hakem kararı	Final award not subject to appeal	The arbitral tribunal issued a binding award.
UNCITRAL Model Law	UNCITRAL Model Kanunu	Uluslararası ticari tahkim için örnek kanun	Model law on international commercial arbitration	Many jurisdictions adopted the UNCITRAL Model Law.
ICC Rules	ICC Kuralları	Uluslararası Ticaret Odası Tahkim Kuralları	Arbitration rules of the ICC	The arbitration proceeded under the ICC Rules.
SIAC Rules	SIAC Kuralları	Singapur Uluslararası Tahkim Merkezi Tahkim Kuralları	Arbitration rules of SIAC	The parties agreed to arbitration under SIAC Rules.